Lên trời mừng lễ vàng - Cách đây 50 năm đến Việt Nam

Cha Louis Robert, tên Việt Nam là cha Ba, sinh ra tại Mễ tây cơ ngày 28.4.1932. Bố mẹ là người Pháp, ngoài quốc tịch Mễ, Louis và người anh của cha dĩ nhiên có quốc tịch Pháp nữa. Khi lớn lên, bố mẹ muốn cả hai anh em được giáo dục trong văn hóa Pháp. Như vậy, vào tháng 9 mỗi năm, hai anh em lên đường sang Montreal, và ở nội trú trong trường Jean-de-Brébeuf của Dòng Tên. Sau một thời gian Louis lại thêm quốc tịch Canada nữa. Trong cả ba quốc tịch, ảnh hưởng Canada xem ra là chính, dù tính tình cha Ba có nhiều nét đơn sơ, nhạy cảm, vui vẻ của người Mỹ-la-tinh.

Ngày 7.9.1953 Louis vào nhà tập Dòng Tên Canada, và năm 1960, cách đây 50 năm, cùng một lúc Louis với cha Gomez, sang Việt Nam học tiếng Việt. Tôi đến Sài-gòn một năm sau, và ở tại trung tâm Đắc Lộ. Lúc đó tại trung tâm có gần mười thầy và cha trẻ Dòng Tên từ Canada, Pháp, Ý, Tây Ban Nha, đến để học tiếng Việt. Tính tình của Louis ngay lúc đó rất dễ mến, cởi mở, vui vẻ, luôn luôn sẵn sàng tận tình giúp đỡ.

Năm 1963, Louis, cha Gomez và tôi cùng nhau sang Baguio (Phi luật tân) học Thần Học. Tôi rất phục Louis vì ngoài tiếng Pháp, Tây Ban Nha và tiếng Việt Louis lại rành tiếng Anh nữa mà hồi đó tôi hoàn toàn không biết.

Bốn năm Thần học (1963-1967) cũng là thời kỳ của Công Đồng Vatican II. Công đồng đã mang những biến đổi lớn lao trong Giáo Hội, trong đời sống linh mục, trong lối cử hành Thánh Lễ và làm việc tông đồ. Tôi hay chia sẻ với Louis những niềm vui và ước ao Vatican II mang đến cho chúng ta.

Ngày 27.4.1966 Louis chịu chức Linh Mục tại Mễ-tay-cơ, rồi trở về Baguio học năm thứ tư Thần học. Hè 1967 cha Ba trở về trung tâm Đắc Lộ và bắt đầu làm việc trong chương trình Truyền Hình Đắc lộ. Cha phụ trách phổ biến các chương trinh giào dục nhằm mục đích thăng tiến đời sống của dân chúng: bảo vệ sức khỏe, xây dựng cộng đoàn, giáo dục con cái. Cha Ba và ông Văn lái xe Ladalat đi khắp nơi, tổ chức các buổi coi truyền hình, trao đổi và mang nội dung của chương trình ra áp dụng vào đời.

Cuối năm 1970 tôi đến Đắc Lộ cha Ba làm quản lý nhà, coi sóc mọi người một cách hết sức tế nhị và đầy đủ. Đặc tính của cha Ba là thương mến mọi người, nhất là người nghèo, và sống đơn sơ, vui vẻ và khiêm nhường. Cha sống rất nghèo và khắt khe với chính mình, nhưng lại rất rộng rãi với người khác. Cha thường mặc những gì các cha khác bỏ, không dùng nữa. Anh chị nào biết ngài thời đó chắc còn nhớ ngày cha Ba lên bàn thờ làm Lễ, chân mặt đi dép màu đỏ, chân trái đi dép màu xanh.

Năm 1975 Bắc Nam thống nhất, chiến tranh chấm dứt, nhưng rất nhiều người thiếu thốn. Quản lý phải nuôi hơn mười người ở nhà. Ngoài ra, nhiều người nghèo gõ cửa trung tâm, gặp cha ngoại quốc, dáng vóc vạm vỡ, đón tiếp với một nụ cười và luôn luôn rộng rãi, thì số người ăn xin tăng lên từng ngày, kéo dài bên lề đường Yên Đổ. Khi nhà nước tung ra kế hoạch ‘Vùng kinh tế mới’ mọi người nghèo trong thành phố phải về quê phá rừng, làm ruộng. Ai nuôi họ trong thành phố là ‘phản động’. Bề trên bắt buộc nói với cha Ba “đừng giúp người nghèo nữa”. Ngài vâng lời nhưng cảm thấy đau lòng vô cùng. Cha nói nói với tôi: “mỗi lần từ chối không giúp một người tôi có cảm tưởng đang đuổi về chính Đức Giê-su”, và mắt cha rơi lệ.

Ngày 9.7.1976 các cha Ba, cha Lục (Quercetti), cha Gelinas và tôi, bị trục xuất. Bốn cha chia tay tại Bangkok. Kể từ ngày đó trở đi tôi và cha Ba không còn làm việc với nhau nữa, những vẫn theo dỏi và liên lạc với nhau thường xuyên. Ngài là người anh và là bạn chí thân của tôi. Trong 35 năm nay cha Ba làm việc với người tỵ nạn ở Hồng Kông và làm cha sở ở Montreal, luôn luôn tìm giờ làm linh hướng cho rất nhiều người và hướng dẫn Linh Thao. Cách đây hai năm tôi gặp lại cha Ba ở Montreal. Thấy ngài khỏe, vui tính. Đến Saint Jerome thăm cha Gelinas, cha Ba và tôi có dịp nói chuyện với nhau lâu hơn. Ngài đang được Chúa đánh động bởi mầu nhiệm nhập thể. Thiên Chúa trở thành một em bé. Mầu nhiệm lớn lao. Cha Ba kể cho tôi nghe rằng ngài viết email tâm sự với cha Gelinas: “Làm sao Thiên Chúa có thể nhập thể, và bé Giê-su là Thiên Chúa!” Cha Gelinas hồi âm: “C’est un mystère”. Khi ngài kể lại cho tôi nghe, đôi mắt cha phấn khỏi, vui vẻ. Bây giờ cha Ba đang chiêm ngắm Chúa Cha, và Đức Giê-su, chia sẻ tình yêu và sức sống của Thần Khí. Xin cha cầu nguyện cho chúng con.

Eli Thành sj